abhimanyu patni, uttara, etihasik kadambari, marathi, sudhakar shukla

gangot, p l deshpande, marathi , vyakti chitran

Summary of the Book

यथा काष्ठं च काष्ठं च समेयातां महौदधौ।
समेत्य च व्यपेयतं तद्‌वद्‌भूतसमागम:॥

वाढत्या वयाबरोबर पुढे पाहण्याऐवजी मन मागेच पाहण्यात रमते... आयुष्याच्या ह्या प्रवासात कितीतरी माणसे भेटली. नात्याची, बिननात्याची, कुणी पोटापाण्याच्या व्यवसायात भेटली. कुणी मैफिलीत भेटली. कुणाकुणाच्या बैठकीत सामील होण्याचे योग आले. कुणी प्रवासात भेटले. कुणी शेजारी म्हणून लाभले. कुणी आळीतले आळीकर, कुणी गावातले गावकर. कुणी जवळ आले, कुणी खेचून जवळ घेतले. काहींचे आकर्षण वाढले, काहींचे अचानक कमीही झाले. वर्ड्‌स्‌वर्थच्या ‘यारो रीव्हिजिटेड्‌’ यासारखी काही माणसे पुनर्भेटीत निराळीच वाटली. काहींच्या वेव्ह्‌लेंग्थ्‌स पटकन जमल्या, काहींच्या नाही जमल्या. काहींनी कधीही न फेडता येणार्‍या ऋणाचा भार अलगद खांद्यावर ठेवला. प्रत्येकाला हे असे कधी जवळीक तर कधी दुरावा अशा हेलकाव्यात तरंगणारे गणगोत लाभतच असते. माणूस कधीही एकटा नसतो. त्याने तसे असूही नये. माझे ‘गणगोत’ फार मोठे आहे. अनिलांनी म्हटल्याप्रमाणे ‘इथे सखे नि सोबती कुणी इथे कुणी तिथे!’

पुढल्या शे-दोनशे पानांतून दिसणारी माणसे खरोखरीच तशी आहेत की नाहीत हे मला ठाऊक नाही. आपुलकीच्या डोळ्यांनी पाहताना त्यांचे जे मला दर्शन घडले त्याची ही चित्रे आहेत. न जाणो, त्यांचा आणि माझा जो सहवास घडला, त्या सहवासाचीच ही चित्रे असतील एखादे वेळी! ह्या पुस्तकातली सुरेख चित्रे काढणारे आणि पुस्तकाला सुंदर वेष्टण देणारे माझे चित्रकार मित्र श्री. ओक यांचा मी अत्यंत आभारी आहे. २३ एप्रिल १९६६ ह्या दिवशी हे पुस्तक प्रसिद्ध व्हावे अशी माझी इच्छा होती. ज्योतिषाने काढलेला मुहूर्त म्हणून नव्हे तर आम्हा उभयतांवर वडीलधार्‍या माणसासारखी माया करणारे डॉ. भाई व सौ. इंदूताई दिवाडकर यांच्या लग्नाचा आज पंचविसावा वाढदिवस आहे, तो मुहूर्त गाठायचा होता म्हणून. ही इच्छा पुरी केल्याबद्दल मी प्रकाशक रा. ज. देशमुख आणि कल्पना मुद्रणालयाचे लाटकर बंधू, भालोबा खांडेकर आणि सहकारी मुद्रक वर्गाचा ऋणी आहे. ह्या पुस्तकात घालण्यासाठी जी रेखाचित्रे काढली आहेत त्यांचे मूळ फोटो ज्यांनी ज्यांनी दिले, त्या सर्वांचा मी आभारी आहे. विशेषत: रावसाहेबांचा फोटो दुर्मिळ होता; तो श्रीमती काशीबाईंनी दिल्याबद्दल त्यांचे मन:पूर्वक आभार.

~ पु. ल. देशपांडे

aapulki, p l deshpande, vyakti chitran

Summary of the Book

पुलंनी त्यांना भेटलेल्या काही निवडक व्यक्तिंबद्दल आपुलकीने केलेल्या काही पूर्वप्रकाशित लेखांचा संग्रह म्हणजेच ‘आपुलकी’!

सदर पुस्तकात समाविष्ट लेख

* एक वडीलधारा माणूस (हमारी बात (महाराष्ट्र राष्ट्रभाषा सभा, पुणे), डिसेंबर १९७९)

* बालगंधर्व : एक अटळ स्मरण (स्वराज्य, ६ नोव्हेंबर १९७६)

* दादा (महाराष्ट्र साहित्य पत्रिका, एप्रिल-मे-जून १९७४)

* मुशाफिर टिकेकर (महाराष्ट्र टाइम्स, १६ ऑगस्ट १९७६)

* ‘किमया’कार माधव आचवल (अप्रकाशित)

* नाट्यरंगी रंगलेला शरद तळवळकर (महाराष्ट्र टाइम्स, १ नोव्हेंबर १९८१)

* आमची आवाबेन (महाराष्ट्र टाइम्स, २ जुलै १९७२)

* अब्द अब्द मनीं येतें (स्वराज्य, ४ ऑगस्ट १९८४)

* अनंत काणेकर (वीणा, मे १९५७)

* शिक्षकांचे शिक्षक (मौज, दिवाळी १९९८)

* शंकर घाणेकर : एक हसवणारा फकीर (महाराष्ट्र टाइम्स, १० फेब्रुवारी १९७४)

* शुक्ल कवी (परचुरे, जुलै १९६२)

* माधवराव (अप्रकाशित)

* अग्रलेखक गोविंदराव तळवळकर (ललित, मे १९७५)

* कोल्हापूरचे नाट्यप्रेमी लोहिया (कोल्हापूरदर्शन, २३ जानेवारी १९७१)

garambhicha bapu by s.n.pendse marathi kadambari

sandhyachhaya , marathi natakj, jaywant dalvi

ramalkhuna, g a kulkarni , marathi katha sangrah

asami asami , pu la deshpande, marathi vinodi

saap , nileemkumar khaire, marathi mahitipar

upara by laxman mane, marathi atma kathan,

ti fulrani, marathi natak , pu la deshpande

chhand maze vegale, mahitipar marathi, go ni dandekar

sayajirao yanche bhasane, marathi , mahitipar, sayaji rao gaikwad

rathchakra by shri na pendse, marathi kadambari

sattantar, marathi katha sangrah , vyanktesh madgulkar

best of shantaram, marathi mahitipar, arun puranik

kashi aahe gammat, rajkiya katha sangrah by acharya atre, marathi

karanta karanta , marathi kadambari by bhau padhye

machivarla budha, marathi kadambari by go ni dandekar

onjaldhara, g a kulkarni, katha sangrah, marathi

andharachya parambya , jaywant dalvi, kadambari , marathi

ityadi ityadi, suhas shirvalkar, marathi kadambari

ijjat, suhas shirwalkar, marathi kadambari

duniyadari, suhas shirvalkar, marathi kadambari

Summary of the Book

१९८२ पासून कॉलेजमध्ये असणाऱ्या आणि कॉलेजमधून बाहेर पडलेल्या लहानथोर सर्वांनाच आपलेसे करणारी सुहास शिरवळकर यांची ही दुनियादारी आहे. पुण्यातील कॉलेजमधील घटना, प्रसंग, व्यक्ती कादंबरीच्या केंद्रस्थानी असल्या, तरी हे नाट्य देशातील कोणत्याही कॉलेजमध्ये घडू शकतं, याची खात्री पटते. काल्पनिक आणि सत्याची अप्रतिम सरमिसळ असलेलं हे कथानक. कोणत्याही कॉलेजमध्ये, कोणत्याही घरात, कोणाच्याही अवती भवती घडणारी ही कथा आहे. मैत्री, शत्रुत्व, आनंद, दु:ख, हेवेदावे, मत्सर अशा अनेक भावनांचा येथे कल्लोळ आहे.

दोन पिढ्या, आणि त्यामधील नातेसंबंध, भावनिक अंतर याचाही वेध आहे. पुन:पुन्हा वाचावं, वाचतच राहावं अशी प्रवाही आणि तरुण ताजी बिनधास्त भाषा हा कादंबरीचा आत्मा आहे. म्हणूनच कोणत्याही क्षणी उठावं आणि दुनियादारीच्या या कट्ट्यावर जाऊन बसावं! तुमची, माझी, आपल्या मित्रांची. घराघरातून नित्य घडत असणारी. म्हणूनच, जोपर्यंत दोस्ती-यारी, दुष्मनी, आनंद, दु:ख, प्रेम-मत्सर.. या भावना मानवी मनात अनंत आहेत; जोपर्यंत दोन पिढ्यांमध्ये मानसिक अंतर आहे, तो पर्यंत ही काल्पनिक, परंतु प्रातिनिधिक असलेली सत्य अमर कथा आहे.

balut, daya pawar, chartira , atma kathan , marathi

Summary of the Book

अभिजनांच्या डोळ्यात झणझणीत अंजन घालणारं ज्येष्ठ लेखक दया पवार यांचं हे आत्मकथन, भारतीय समाजाच्या भीषण, भेदक वास्तवाचं प्रखर दर्शन घडवतं. दगडू मारुती पवार या नायकाच्या दुःख, यातनांच हे 'बलुतं' हे बलुतं सामाजव्यवस्थेनंच बांधलेले. दया पवार हे ज्येष्ठ साहित्यिक, कवी आणि विचारवंत म्हणून प्रसिद्ध आहेत. त्यांच्यातच या दगडूचा वास आहे. दगडूचं बालपण खेड्यात आणि मुंबईतही गेलं. त्यामुळे दोन्ही संस्क्रुतीचं दर्शन घडतं. दोन्ही संस्कृतीतील माणसं, त्यांचं आयुष्य, दैन्य आणि तथाकथित लब्धप्रतिष्ठित समाज यांचं वास्तव समोर उभं राहातं

pais, durga bhagwat, marathi, lalit

zapurza 2, achyut godbole, mahitipar, marathi

zapurza 1, achyut godbole, mahitipar, marathi

musafir, achyut godbole, marathi , charitra, atma kathan

Summary of the Book

अर्थशात्र, संगीत, साहित्य, राजकारण, समाजशास्त्र आणि कम्प्युटरसारख्या क्षेत्रात सहजपणे मुशाफिरी करणारे अच्युत गोडबोले यांच्या कारकिर्दीचा वेध त्यांनी या पुस्तकात घेतला आहे. गोडबोले यांनी अनेक विषयांचा सखोल अभ्यास करून तो वाचकांसाठी पुस्तकरूपाने सदर केला आहे. सोलापूरमधील शाळेपासून आयआयटीपर्यंत आणि आदिवासी भागापासून ते अमेरिकेतील आयटी क्षेत्रापर्यंतचा त्यांचा पल्ला पुस्तकात प्रत्ययास येतो.

एकीकडे बेकारी, गरिबी,जातीव्यवस्था, कॉ. डांगे, चळवळ, झोपडपट्टी तर दुसरीकडे आयबीएम, पटणी, सिंटेल, अमेरिका, चीनी व्यावसायिक आशा अनेक विषयांमध्ये त्यांनी केलेल्या मुशाफिरीचा आलेख पुस्तकात वाचायला मिळतो. गोडबोले यांच्या विचारांना बुद्धिमत्ता, उर्जा आणि चिंतनाची जोड मिळाली आहे. त्यामुळे पुस्तक एकाच वेळा माहितीपूर्ण आणि सकारात्मक जगण्याचे मंत्र देणारे ठरले आहे.

मनात, manaat, achyut godbole, marathi, manas shastra

Summary of the Book

अच्युत गोडबोले लिखित "मनात' हे मानसशास्त्रावरचं पुस्तक अलीकडंच प्रसिद्ध झालं. केवळ सात आठवड्यांत या पुस्तकाच्या सहा आवृत्त्या निघाल्या. शालेय वयात "मनाचे श्‍लोक' बहुधा प्रत्येकानंच वाचलेले असतात. गोडबोले यांनाही त्या मनाच्या श्‍लोकांनी मनाविषयी विचार करायला भाग पाडलेलं दिसतं. त्यानंतर पुढच्या आयुष्यभराच्या शालेय, महाविद्यालयीन, चळवळीच्या काळात आणि पुढं विविध महत्त्वाच्या जागतिक कंपन्यांमध्ये काम करतानासुद्धा या मनाच्या प्रकरणानं लेखकाला पछाडलेलं होतं असं दिसतं. व्यक्तिगत आणि सार्वजनिक आयुष्यातल्या अनेक प्रसंगांना तोंड देताना या "मन' नावाचं प्रकरण लेखकाच्या मध्ये येतच असे. साहित्य, कलेच्या प्रांतात मुशाफिरी करतानाही लेखकाला जागोजागी या "मनाच्या' दर्शनानं स्तिमित व्हायला व्हायचं. या आणि अशा अनेक गोष्टींनी लेखकाला मनात हे पुस्तक साकारण्याची प्रेरणा आणि बळ दिलेलं दिसतं. अर्थात हे पुस्तक जाणत्या पण सर्वसामान्य वाचकांना कळेल, अशा भाषेत समजवायचं या विचारानं जन्माला आलं. सर्वसामान्य माणसानं ठिकठिकाणी मनाविषयी ऐकलेल्या कथा, संकल्पना, शास्त्रज्ञांची नावं, त्यांचं जे कुतूहल चाळवलं जातं, त्याला शास्त्रीय ज्ञानाचा पाया या ग्रंथाच्या वाचनातून जरूर लाभतो.

मन म्हणजे काय, मनाचा शोध घेताना प्रचीन संस्कृतीपासून ते शास्त्रीय शोधांपर्यंत मनाचा प्रवास गोडबोले यांनी उलगडून दाखवला आहे. मनाचं गूढ उलगडताना सॉक्रेटिसपासून, ऍरिस्टॉटल, प्लेटो, बुद्ध ते एलिसपर्यंत - एका तत्त्वज्ञानापासून ते संशोधकापर्यंतचा आढावा या पुस्तकात आहे. सोपी, सुलभ, सुटसुटीत वाक्‍यरचना आणि सर्व प्रकारच्या वाचकांना कळेल अशी ओघवती, खुसखुशीत भाषा हे या पुस्तकाचं वैशिष्ट्य आहे. वाचायला सुरवात करताच वाचक त्यात पूर्ण बुडून जातो. पुस्तक हातावेगळं केल्याशिवाय त्याला चैन पडत नाही.यातल्या प्रकरणांची नावं वाचल्यावरच आपल्याला हव्या असलेल्या माहितीवर ज्ञानाची किल्ली सापडल्याचा आनंद होतो.

मन एक शोध, मेंदू : शोध आणि रचना, फ्रॉईडपर्यंतची वाटचाल, फ्रॉईड आणि युंग, एक्‍सपरिमेंटल सायकॉलॉजी, बिहेविअरिझम, गेस्टाल्ट सायकॉलॉजी, डेव्हलपमेंटल सायकॉलॉजी, सोशल सायकॉलॉजी, ह्युमॅनिस्टिक सायकॉलॉजी, बुद्धी, व्यक्तिमत्त्व, भावना-प्रेरणा, कॉग्निटिव्ह सायकॉलॉजी, पर्सेप्शन सायकॉलॉजी, तसंच मनोविकार आणि मानसोपचार अशा 17 भागांतून आणि जवळपास 600 पृष्ठांतून हा खजिना वाचकांसमोर गोडबोले यांनी रिता केला आहे. जवळपास 87 संदर्भग्रंथांच्या संदर्भानं "मनात' हा ग्रंथ समृद्ध झाला आहे. आपल्याला हव्या असलेल्या विशिष्ट संकल्पना किंवा शास्त्रज्ञांविषयी जाणून घेण्यासाठी नामसूचीही दिलेली आहे. सर्वसामान्य वाचकांच्या हाती हा ग्रंथ देताना या विविध विभागांची केवळ वरवरची आणि साधी सोपी माहिती न देता तिच्या मुळापर्यंत जाऊन त्याचा शोध घेण्याचा प्रयत्न अतिशय गंभीरपणे, पण तरीही अत्यंत उत्कटतेनं लेखकानं केलेला जाणवल्याशिवाय राहत नाही.

अनेक पाश्‍चिमात्य तत्त्वज्ञ, शास्त्रज्ञ यांचा आधार घेतानाचा पौर्वात्य ज्ञानशाखा आणि तत्त्वज्ञान यांचाही सुरेख मेळ लेखकानं साधला आहे. गीतेच्या तत्त्वज्ञानाचा समर्पक संदर्भ देताना लेखकानं आनंदाची गुरुकिल्ली आपल्याला शोधून दिली आहे. लेखक म्हणतो त्याप्रमाणे एखाद्या उद्दिष्टापर्यंत पोचण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करताना मधल्या प्रवासातील, प्रक्रियेतील आनंदही तितक्‍याच उत्कटतेनं उपभोगला पाहिजे. अंतिम साध्य शेवटी लाभत नाही, तर ते प्रवासातल्या प्रत्येक टप्प्यात थोडं थोडं सापडत जातं. त्याचं "सेलिब्रेशन' करतच ही सफर पुढं चालली पाहिजे.

समशेरबहाद्दर - कृष्णसिंग श्रीमंत बाजीराव व मस्तानी यांचा पराक्रमी पुत्र, samsherbahaddar , nayatara desai, etihasik kadambari , marathi

Summary of the Book

श्रीमंत बाजीराव पेशवा आणि मस्तानी यांचे पुत्र समशेरबहाद्दर याच्या जीवनावर आधारित नयनतारा देसाई यांची ही कादंबरी आहे. समशेर अत्यंत बुद्धिमान आणि पराक्रमी होता; परंतू मस्तानी मुसलमान असल्यामुळे त्याला शनिवारवाड्यावर खूप त्रास सहन करावा लागला. बाजीरावांच्या मातोश्री राधाबाई, पुत्र नानासाहेब आणि बंधू आप्पासाहेब त्याच्यावर नाराज होते.

मात्र, बाजीरावाच्या पत्नी काशीबाई यांनी समशेरचा प्रेमाने सांभाळ केला. समशेरचे 'कृष्णसिंग' असे नामकरण काशीबाईंनीच केले होते. पुढे समशेरवर सोपविलेल्या लढायांमध्येही त्याने पराक्रमी कामगिरी केली. तरीही आयुष्यभर त्याला तिरस्काराला सामोरे जावे लागले. 'आम्हास पेशवाई नको. या देहात जान असेपर्यंत आम्ही या मराठी राज्याचे संरक्षण करण्याकरता, लढणार आहोत,' असे चोख उत्तर त्याने आपला तिरस्कार करणाऱ्यांना दिले होते. हा सर्व इतिहास पुस्तकात वाचायला मिळतो.

bhalchandra nemade, hindu , kadambari , marathi

भालचंद्र नेमाडे यांची ‘झूल’ ही कादंबरी प्रकाशित झाल्यानंतर तब्बल तीस

 वर्षांनंतर ‘हिंदू’ ही कादंबरी प्रकाशित झाली. एवढा दीर्घ लेखनकाळ असलेली

 ही मराठी साहित्यातील अपवादात्मक आणि तेवढीच बहुचर्चित कादंबरी आहे

. पुरातत्त्वविदयेचा अभ्यासक व संशोधक खंडेराव हा कादंबरीचा नायक

 आहे, त्याच्या भूमिकेतून नेमाडे हिंदू संस्कृतीविषयक आपली वैचारिकता

 मांडतात. स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतर दोन धर्मांवरून झालेली भारताची फाळणी,

 मोरगाववर पेंढार्‍यांची चाल व लूटालूट, लभानी लोकांचे मोरगावात समरस 

होणे, मारवाडी समाजासारख्या समाजाचे आपला मूळ प्रदेश सोडून अन्यत्र

 सामावून जाणे इत्यादींचे वेधक चित्रण या कादंबरीत येते..हिंदू समाजात

 अडगळ होऊन बसलेल्या अनिष्ट व्यवस्था व चालीरीती यांचे विविध अंगांनी

 कादंबरीत चित्रण येते. आपल्या समाजात, कुटुंब व्यवस्थेत स्त्रियांवर होणारा

 अन्याय, त्यांना भोगावे लागणारे दु:ख हे नेमाडेंच्या सगळयाच

 कादंबर्‍यांमधून येणारे आशयसूत्र आहे. सगळया समाजाच्या अंत:स्तरावरच्या 

सगळया जाणिवा नेमाडे या कादंबरीतून व्यक्त करतात, वाचकाला

 टोचण्या देतात, अस्वस्थ करतात, अंतर्मुख होऊन विचार करायला भाग

 पाडतात.

agnipankh, a p j abdul kalam, marathi , charitra

Summary of the Book

तामिळनाडूमधील रामेश्वरम या छोट्या धर्मक्षेत्री एका अशिक्षित नावाड्याच्या पोटी १९३१मध्ये जन्मलेला हा मुलगा म्हणजेच देशातील ’भारतरत्न’ हा सर्वोच्च नागरी सन्मान मिळवणारे आजचे डॉ. ए पी जे अब्दुल कलाम. या आत्मचरित्रात त्यांनी एका बाजूने आपल्या आयुष्यातील व्यक्तिगत आणि व्यावसायिक संघर्ष चितारतारली आहे.

अग्नी, आकाश, पृथ्वी, त्रिशूल, नाग या घरोघरी पोहोचलेल्या नावांच्या क्षेपणास्त्रांची जडणघडणही फार सुंदरपणे वाचकांना सांगितलेली आहे. हे पुस्तक केवळ डॉ. अब्दुल कलाम यांचे आत्मचरित्र नसून स्वतंत्र भारताच्या तंत्रज्ञानविषयक लढाईचे एक स्पंदन आहे. जागतिक शस्त्रस्पर्धेच्या राजकारणाची आणि विज्ञानाची ती कहाणी आहे; तसेच स्वयंपूर्ण होण्यासाठी आपल्या देशाने केलेल्या संघर्षाचे ते मनोहारी खंडकाव्यही आहे.

natsamrat, v v shirwadkar, natak , marathi

शिरवाडकर यांचे सर्वांत गाजलेले नाटक, या नाटकाने इतिहास निर्माण केला. 

आजही प्रत्येक कलाकाराला हे नाटक एक आव्हान वाटतं. या नाटकासाठी 

शिरवाडकरांना साहित्य अकादेमीचा पुरस्कार मिळाला. नटसम्राट गणपतराव 

बेलवलकर या माणसाची ही शोकात्मिका आहे. एके काळी नट म्हणून रंगभूमी 

गाजवलेले गणपतराव आपली सर्व मालमत्ता मुलांमध्ये वाटून टाकतात आणि 

ऐन वार्धक्यात निराधार होतात, हक्काची मुलंही विचारेनाशी होतात.

 वृध्दावस्थेतील एकाकीपणा हा या नाटकातील केंद्रवर्ती आशय असला तरी 

अत्यंत उत्कट वृत्तीच्या संवेदनाक्षम माणसाला भोवतीच्या व्यवहारी जगातले 

सांकेतिक जगणे जगता येत नाही. ‘कोणीही कोणाचे नसते’ हा विच्छिन्न 

करणारा जीवनार्थ या नाटकाला प्राप्त होतो. अत्यंत प्रभावी स्वगते, भावनेला 

आव्हान करणारी शब्दकळा, आप्पा आणि कावेरी यांची परिणामकारक 

व्यक्तिचित्रे यांमुळे हे नाटक प्रभावी ठरले. ‘नटसम्राट’ हे नाटक म्हणजे मराठी 

रंगभूमीला शिरवाडकरांनी दिलेले हे एक अजरामर रत्न आहे.

vyakti aani valli, p l deshpande, marathi , charitra

Summary of the Book

१९४३ साली ’अभिरुची’ च्या एका अंकात पुरुषोत्तम देशपांडे नामेकरून कोण्या नवख्या लेखकाचे ‘अण्णा वडगावकर’ हे व्यक्तिचित्र प्रसिद्ध झाले तेव्हा त्या मासिकाचे मर्यादित पण जाणकार वाचक-मंडळ चमकून उठले. विनोदाच्या देशात ‘हा कोण संप्रति नवा पुरुषावतार? ’ अशी सोत्कंठ पृच्छा होऊ लागली. हा प्रदेश तेव्हा अत्रे, शामराव ओक, चिं. वि. जोशी यांच्यासारख्या मानकर्‍यांनी गजबजलेला होता. अन्य विनोदकारही होते आणि ते जनताजनार्दनाला हसविण्याची यथाशक्ती खटपट करीत होते. मराठी विनोदाची पेठ अशी तेजीत असूनही, देशपांड्यांचे न्यारे कसब डोळ्यात भरले.

ते कसब तेथेच न थबकता, अनेक अंगांनी फुलून आले. त्याला नवे नवे धुमारे फुटले, एकेकसुद्धा भान हरवील असा; ‘किमु यत्र समुच्चयम्‌’? साहित्याचे विविध ढंग, संगीत रंगभूमी, चित्रपट असा या प्रतिभेचा चौरस आणि मुक्त संचार. चोखंदळ रसिकांनाही थक्क करणारा आणि ‘जन-साधारण’ भारुन जातील असा. आज तर, असे साक्षर मराठी घर नसेल की ‘पु. ल.’ म्हटले की कौतुकादराची लाट उसळत नाही! अशी आपुलकी ललाटी असणारा कलावंत एखादाचं!

देशपाड्यांनी खूपखूप पाहिले. कंठाळी एकसुरी चाल टाकून जीवनाच्या तर्‍हातर्‍हा धुंडाळल्या आणि तिखट नजरेने माणसामाणसांतील विसंगती हेरली. ती अशा रंगतीने सांगितली की महाराष्ट्र खळखळून हसला. ती रंगत जातिवंत विनोदाची. त्याला करुणेची किनार असते. विसंगती हा मनुष्य स्वभावाचा धर्मच आहे ही उदार समज त्यात आहे. त्याने या विनोदाला गहिरेपण मिळते आणि नाट्यही. माणसे सहसा तशी सपाट नसतात चांगल्या-वाईटाचा शिक्का सहज उठवावा अशी. कोपरे-कंगोरे निघतात! आत कोठेतरी ‘वल्ली’ दडलेली असते. दोषांच्या राशीत गुणाची एखादी अकल्पित रेषा गवसते. देशपांड्यांनी या व्यक्ति आणि वल्ली टिपल्या त्या माणुसकीखातर. या वल्लींनाही व्यक्तित्व आहे. त्यांतील बर्‍या-वाईटाचे अंतर्नाटय देशपांडयांनी सराइतपणे पकडले आहे. कानामात्रेच्या फरकाने तसले नाट्य तुमच्या आमच्यांत आहे आणि लेखकातही!

अशा या व्यक्ती अणि वल्ली!